اعتیاد به سیگار و بررسی ضرورت ترک سیگار: طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)در هر ٨ ثانیه یک نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهد. نتایج تحقیقات حاکی از آن است چنانچه افراد در سنین نوجوانی شروع به مصرف سیگار کنند و مدت ٢٠ سال یا بیشتر مصرفشان را ادامه دهند بین ٢٠ تا ٢۵ سال زودتر از افرادی که به هیچ‌وجه در زندگی سیگار نکشیده‌اند، خواهند مرد.حدود یک میلیارد سیگاری در جهان وجود دارد که سالانه ۶ تریلیون نخ ، سیگار مصرف می‌کنند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که توتون هر ساله باعث مرگ ۳ میلیون انسان می‌شود.حدود ۲۵ درصد نیکوتین استنشاق شده جذب و وارد جریان خون می‌شود و به فاصله ۱۵ ثانیه وارد مغز می‌گردد و به دنبال آن عوارض جسمی – روانی متعددی را ایجاد می کند.
عواقب مصرف سیگار
تنها سرطان ریه یا بیماریهای قلبی پیامدهای استعمال دخانیات نیست بلکه مجموعه‌ای از مسایل و مشکلات بهداشتی در ارتباط با مصرف این ماده وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
بیماریهای قلبی بر اثر مصرف سیگار
استعمال دخانیات باعث افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار خون، افزایش گرفتگی عروق و در نهایت بروز حمله قلبی و سکته می‌شود.
فساد دندانها به علت سیگار
افراد سیگاری ۵/١ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض خطر از دست دادن زودرس دندانها هستند.
ضایعات شنوایی
افراد سیگاری ٣ برابر بیش از افراد غیر سیگاری به عفونت گوش میانی دچار می‌شوند.
پوکی استخوان
منواکسید کربن یکی از اصلی‌ترین گازهای سمی در دود سیگار است، میل ترکیبی این گاز با خون، بسیار بالاتر از اکسیژن است. این گاز باعث کاهش قدرت عملکرد اکسیژن در خون افراد سیگاری می‌شود.
از دست دادن موها
ریزش مو و طاسی در بین سیگاری ها بیش تر است. در ضمن ،دود سیگار در دراز مدت باعث کدورت مو می گردد. با تضعیف سیستم ایمنی ِافراد سیگاری ، بدن این افراد مستعد ابتلا به انواع بیماریها از جمله «لوپوس اریتماتوز» ( یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که در سیگاری ها شایع تر و پرعارضه تر است) می‌شود. این بیماری می‌تواند عامل از دست دادن موها، ایجاد زخم در دهان، جوش‌های روی صورت، سر و دست‌ها شود.
آب مروارید (کاتاراکت)
افراد سیگاری ۴٠ درصد بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به آب مروارید، کدر شدن عدسی چشم و در نهایت نابینایی هستند.
آسیب استخوان
استخوان‌های افراد سیگاری تراکم خود را از دست داده و به راحتی شکسته می‌شود . همینطور زمان جوش خوردن و ترمیم آنها پس از شکستگی تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند.
صورت سیگاری: استعمال دخانیات باعث از بین بردن پروتئین‌های انعطاف دهنده پوست می‌شود. همچنین باعث تحلیل بردن ویتامین A و محدود کردن جریان خون در عروق پوست می‌گردد. به طور تقریبی نیمی از افرادی که به طور مرتب سیگار مصرف می کنند، در دراز مدت دچار چین و چروک های عمیق در صورت می شوند. این چهره ی خاص را «صورت سیگاری» می نامند. این افراد دارای صورتی کدر به همراه وجود خطوط و چروک واضح و مشخص در صورت هستند.
زخم معده
استعمال دخانیات مقاومت معده را در برابر باکتریها پایین می‌آورد. همچنین باعث تضعیف معده در خنثی سازی اسید معده و مقاومت در برابر آن بعد از غذا خوردن و بر جا ماندن باقیمانده اسید در معده و در نتیجه تخریب دیواره آن می‌شود.زخم معده در افراد سیگاری به سختی درمان می‌شود و احتمال بهبودی آن تا زمانی که فرد به مصرف سیگار ادامه می دهد اندک است.
سرطان رحم و سقط جنین
مصرف سیگار در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر زایمان نوزاد با وزن کم شود. سقط جنین در مادران سیگاری ٢ تا ٣ برابر بیشتر است.
تغییر شکل دادن سلولهای جنسی در مردان
استعمال دخانیات باعث کاهش تعداد اسپرم و ناتوانی جنسی در این افراد می‌شود. ناباروری جنسی در مردان سیگاری نیز متداول‌تر از افراد غیر سیگاری است.
تغییر رنگ اجزای پوستی: مصرف سیگار باعث تغییر رنگ ناخن ها به رنگ زرد و قهوه ای می شود که به نام (علامت نیکوتین ) معروف است. این تغییر رنگ که در مو و انگشتان هم ایجاد می شود ، به علت ماده قطران (تار) موجود در دخانیات است.
سرطان در اثر سیگار کشیدن
بیش از ۴٠ عنصر سرطانزا در دود سیگار وجود دارد. احتمال ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری ٢٢ مرتبه بیشتر از افراد غیر سیگاری است.طبق تحقیقات بی شماری که انجام شده است در صورت ادامه مصرف سیگار و سایر دخانیات توسط افراد سیگاری، احتمال مبتلا شدن آنها به انواع سرطان‌های دیگر از قبیل سرطان دهان، غدد، بزاق و حلق ،سرطان بینی ، گلو ، مری ، حنجره ، معده ، کلیه ، لوزالمعده و… جود دارد.
سرطان پوست: افراد سیگاری،۲ برابر بیش تر از افراد غیر سیگاری دچار سرطان پوست می شوند. این مساله تاحدی مربوط به اثر مخرب سیگار روی سیستم ایمنی بدن می باشد .
مرگ عارضه اصلی استعمال دخانیات است. توتون کشنده‌ترین کارسینوژن ( عامل سرطان زا ) شناخته شده است
عوارض جانبی مسمومیت با نیکوتین
- تهوع
- استفراغ
- ضعف
- رنگ‌پریدگی
- درد شکمی
- سرگیجه
- افزایش فشار خون
- لرزش
- تعریق
وابستگی به نیکوتین
وابستگی به نیکوتین به سرعت ایجاد می‌شود. علت آن احتمالاً فعال شدن سیستم دوپامینی (مدار ولع و پاداش ) در مغز است. علل ژنتیکی، عوامل اجتماعی و الگوبرداری نیز در این امر دخالت دارند.
ترک نیکوتین
نشانه‌های ترک نیکوتین ممکن است طی ۲ ساعت پس از کشیدن آخرین سیگار ظاهر شود، معمولاً در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول به اوج رسیده و ممکن است هفته‌ها پیدا کند.بهترین تصمیم برای ترک سیگار مراجعه به مراکز ترک اعتیاد و کمک گرفتن از متخصصین می باشد تا هم با دارودرمانی و هم روان درمانی فرد به بهترین نتیجه درمانی برسد.
علائم شایع ترک نیکوتین عبارتند از
- میل شدید برای نیکوتین
- تحریک‌پذیری
- بی‌خوابی
- کاهش ضربان قلب و فشار خون
- افزایش اشتها
- اشکال در تمرکز
- بی‌قراری
پاسخ به سوالات شایع راجع به ترک سیگار
من قدرت و توان ترک سیگار را خواهم داشت؟
- هر ساله تعداد زیادی از افراد سیگار را ترک می‌کنند.
- ممکن است بار اول موفق نشوید ولی بسیاری از افراد پس از چند بار تلاش موفق می‌گردند.
آیا با قطع سیگار دچار افزایش وزن نخواهم شد؟
- همه افراد متعاقب قطع سیگار دچار افزایش وزن نخواهند شد.
- متوسط افزایش وزن حدود ۴-۲ کیلو است.
- فعلاً نیاز به رژیم گرفتن نیست. بعد از آن که سیگارتان را ترک کردید، برای رژیم گرفتن فرصت دارید.
- ( ترک وابستگی به سیگار تا حدی از لحاظ روانی بر روی فرد خصوصا در هفته های اول تاثیرات منفی دارد و کنترل وسوسه ها باید صورت گیرد .مضاعف شدن رژیم می تواند این فشار روانی را چندین برابر کند ).
- مضرات سیگار خیلی بیشتر از مختصری اضافه وزن بدن می‌باشد.
- مختصری اضافه وزن به ظاهر شما لطمه نخواهد زد ولی سیگار باعث زرد شدن دندانها، بوی بد تنفس، بوی بد لباس و سایر عوارض جسمی ذکر شده می‌شود.
در مورد بی‌خوابی بعد از قطع مصرف سیگار چه باید کرد؟
- برخی از افراد اختلال خواب را پس از ترک سیگار ذکر می‌کنند که طی ۳-۲ هفته از بین می‌رود.
حالا که سیگار را ترک کرده‌ام می‌توانم گاه‌گاهی یک سیگار بکشم؟
- خیر، در این صورت به احتمال زیاد وابستگی به سیگار عود خواهد کرد.
آیا آثار سیگار بر بدن از بین خواهد رفت؟
- برخی آسیب ها دا‍‍ئمی هستند، ولی بعضی آسیبها قابل برگشت هستند.
جدول اجزاء وابستگی به سیگار در ارتباط با مفاهیم بالینی و مداخلات
| روش درمان | ارتباط بالینی | اجزاء اعتیادی |
| ۱) آموزش پیش‌بینی، تعدیل و اجتناب از فعالیتهای مرتبط با مصرف سیگار.
۲) آموزش راهبرد‌های شناختی-رفتاری برای کاهش اضطرار و ولع. ۳) رفتارهای جایگزین مانند جویدن آدامس، خلال کردن دندان یا نوشیدن آب. |
سیگار کشیدن همراه با فعالیتها و محرک‌هایی است که اضطرار ایجاد می‌کند، ممکن است مصرف سیگار هنگامیکه فرد فعالیتهای مرتبط با سیگار کشیدن را انجام می‌دهد عود کند (مانند مکالمه با تلفن، رانندگی…) | عادت (سیگار کشیدن متعاقب ِفعالیتهای روزمره) |
| ۱) تعیین و تشویق راههای جایگزین برای لذت بردن (مانند ورزش)
۲) پیش‌بینی و آمادگی برای موقعیت‌های لذت‌بخش مخاطره‌آمیز. |
احساس لذت (مثلاً متعاقب غذا خوردن در میهمانی). ممکن است احساس اضطرار برای بیشتر کردن لذت از طریق سیگار کشیدن رخ دهد. حدود ۲۵% از موارد عود هنگامی که فرد شاد است اتفاق می‌افتد. | لذت |
| ۱) آموزش مقابله با استرس
۲) رژیم غذایی و ورزش ۳) راهبرد‌های شناختی-رفتاری برای مقابله با خلق منفی (شامل Relaxation و استفاده از حمایت‌های اجتماعی و محیطی) |
خلق منفی ناشی از استرس یا علائم ترک به سرعت با مصرف سیگار بهبود می‌یابد. ولع ممکن است به دلیل علائم ترک یا استرس‌های زندگی افزایش یابد و با مصرف سیگار به سرعت از بین می‌رود.
افزایش وزن یک فاکتور مهم است که ممکن است باعث عود شود. حدود ۶۵ درصد از موارد ِعود هنگامی که فرد، غمگین ، عصبانی و یا مضطرب است رخ می دهد. |
خود درمانی (مصرف سیگار برای کاهش علائم فیزیکی و خلق منفی) |
نویسنده: دکتر اسماعیلی – دکترای مطالعات اعتیاد
دیدگاه خود را به اشتراک بگذارید