روز جهانی مبارزه با مواد مخدر 5 تیر : هر نوع درگیر شدن و وابستگی به انواع مواد مخدر و محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن ماده، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر کند می تواند تعریفی از اعتیاد به مواد مخدر باشد که در نهایت منجر به صدمات جبران ناپذیر جسمی – روانی خواهد شد . اگر نگاهي به پيامدها و عوارض اعتياد به مواد مخدّر بيندازيم خواهيم ديد كه عوارض اعتياد جامعه، فرد و خانواده را از نظرجنبه های مختلف اقتصادي، اجتماعي، رواني و جسمي درگیر می کند.به طور مثال عوارض رواني و شخصيتي ناشي از اعتياد به مواد مخدر از جمله: ضعف اراده، بي توجهي به مسئوليت هاي فردي، ضعف عاطفی، عصبي بودن، به هم خوردن تعادل رواني، شخصيت نامتعادل و متزلزل، ضعف اعتماد به نفس و…می باشد. همچنين در زمينه های اجتماعي مي توان به عوارضي مانند بي توجهي به مقرّرات جامعه، ضعف نيروي كار جامعه، بي نظمي و بي اعتمادي در جامعه، ضعف بنياد خانواده، افزايش انحرافاتي مانند: دزدي، فحشا و تكدي گري اشاره كرد.در گستره اقتصادي برخي پيامدهاي ناشي از اعتياد به مواد مخدّر عبارتند از: بيكاري، ضعف مالي در ازاي خريد و مصرف مواد، لطمه به اقتصاد جامعه و خانواده.بنابراین این بیماری در حد گسترده ای می تواند منجر به تخریب تمامی جوانب زندگی فرد گردد.

روز جهانی مبارزه با مواد مخدر 5 تیر

برخي از علل اجتماعي گرايش به اعتياد عبارتند از: در دسترس بودن مواد مخدّر، بيكاري، نابرابري هاي اقتصادي و اجتماعي، محيط جغرافيايي و محله زندگي نامناسب، ضعف قوانين و ضعف اجراي آن، داشتن دوستان ناباب و ضعف توجه به امور معنوی در جامعه. از نظر علل ابتلا به اعتیاد در سطح خانواده مي توان به كمبود محبت در خانواده، تبعيض بين فرزندان، آزادي بي حد، محدود كردن بي حد فرزندان، رفاه بي حد اقتصادي در خانواده، فقر، و نابساماني هاي خانواده اشاره كرد.

به دلیل آن که كه دامنه علل گرايش به اعتياد و گستردگي عوارض ناشي از آن بسيار وسيع و فراگير مي باشد، پيشگيري، شناسايي و از بين بردن علل گرايش به اعتياد ضروري است. زيرا همان طور كه اشاره شد، پيامدهاي ناشي از اعتياد بسيار خانمان سوز و بنيان شكن هستند و درمان، پس ازبروز بیماری اعتیاد نسبت به اصل پيشگيري كاري به صرفه نیست و شامل هزینه ای بیشتری می باشد . البته اين بدان معنا نيست كه افراد معتاد را درمان نكنيم، بلكه بدان معناست كه پيش از ايجاد اعتياد در فرد، زمينه هاي گرايش به آن شناسايي شوند و با استفاده از مطالعات كارشناسانه در ابعاد و تخصص هاي گوناگون، در از بين بردن زمينه های ابتلا به اعتیاد تلاش کنیم. اگر به بُعد اقتصادي توجه كنيم خواهيم ديد كه هزينه پيشگيري از درمان كمتر خواهد بود چرا كه براي تهيه مواد مخدّر ارز هنگفتي از كشور خارج مي شود. همچنين براي كشف و مبارزه با آن و نيز مداواي معتادان هزينه هاي بالايي صرف مي گردد.

درمان اعتیاد یکی از دشوارترین و پیچیده ترین موارد درمانی در پزشکی است و موفقیت ِدرمان ،تنها با تلفیق علم، تجربه، صبر و تعهد کادر درمانی در قالب یک کار گروهی منسجم بدست مي آيد. درمان های دارویی اعتیاد سبب کاهش عوارض و آسیب های ناشی از مصرف انواع مواد مخدر خواهد شد و حتی ارتباط مصرف کننده را با شبکه های غیرقانونی و قاچاق قطع خواهد کرد.درمان اعتیاد با متادون و سایر داروهای تجویز شده از سمت پزشک درمانگر اعتیاد فرصت مناسبی برای بیمار مبتلا به اعتیاد می باشد که البته به موازات این درمان نگهدارنده مجموعه‌ای از فعالیت های روانشناختی از جمله مشاوره های فردی،جلسات گروه درمانی، جلسات خانواده درمانی و.. باید برگزار شود تا فرد بیمار به بینش و بلوغ فکری کامل تری دست پیدا کند که نه تنها قطع مصرف مواد اتفاق بیفتد بلکه بیمار رفتارها و افکارهای اعتیادی خود را ترک کند تا عود مجدد بیماری رخ ندهد . پس درمسیر درمان ِمعتادین نباید تنها به توزیع دارو بسنده شود و در کنار دارو درمانی ، تشویق و درمان انگیزشی بیمار، آموزش های خانواده ها، حتی آموزش تکنیک های زندگیِ غیر مرتبط به مواد( مانند : زوج درمانی، ،آموزش مهارتهای زندگی و…) بایستی مدنظر باشد و اجرا شود.

با تاكيد بر اينكه افزايش آگاهي و دانش مردم در مقابله با همه آسيب‌ها از جمله اعتياد بسيار مهم و اثرگذار مي‌باشد ، بايد سطح آگاهي و اطلاعات مردم جامعه، نسبت به اعتياد مواد مخدر افزايش يابد تا درصد گرایش ابتلا به اعتیاد و مصرف انواع مواد به شدت کاهش یابد.اغلب معتادين از روي غفلت و نا آگاهي و بنابر علل رواني همچون اضطراب، استرس، شكست‌هاي روحي، فرار از مشكلات اجتماعي و فشارهاي روحي و كسب تفريح به سمت اعتياد رفته‌اند كه براي پيشگيري مي‌توان از اقدامات پيشگيرانه همچون افزايش آگاهي مردم، اطلاع‌رساني درست، توسعه ورزش همگاني استفاده كرد چرا كه سرمايه اصلي در حوزه مقابله با اعتياد، بايد بر مباحث پيشگيري استوار باشد.

پيشگيري از بیماری  اعتياد

 

مثال هایی از راهكارهاي پيشگيري از اعتياد  در سطح خانواده،جامعه و رسانه های گروهی

مثال هایی از راههای موثر در پیشگیری از ابتلا به اعتیاد در سطح خانواده

  • آموزش به خانواده ها در جهت رفع مشكلات رواني فرزندانشان و اهميت قايل شدن به خواسته هاي آن ها.
  • گروه همسالان، بخصوص در شروع مصرف سيگار، بسيار تاثیرگزارند. بعضي از دوستي ها صرفاً حول محور مصرف مواد شكل مي گيرد.بنابراین بایستی دوستان فرزندانتان را بشناسید و کنترل غیر مستقیم و نظارت بر روابط فرزندانتان داشته باشید .
  • عضو شدن فرزندان در گروه هاي هنري، ورزشي و مانند آن، تا از اين طريق فرزندانی كه روحيه ضعيف و افسرده دارند، نقاط مثبت خود را بشناسند و استعدادهاي خود را شكوفا کنند.
  • والدين بايد ارتباط با فرزندانشان را بهبود بخشند و به آن ها استقلال رأي دهند و در تصمیم گیری ها با فرزندان مشورت کنند.
  • جلوگيري از بحث و مجادله والدين و تقويت روحيه گذشت و بخشش در خانواده.
  • والدين بايد پشتوانه مادي و معنوي فرزندان در موقعيت هاي شغلي، تحصيلي و… باشند.
  • تمامي خواسته هاي فرزندان را نبايد بدون چون و چرا برآورده ساخت، بلكه اجازه دهند فرزندان سختي زندگي را كمي احساس نمايند تا زماني كه در اجتماع قرار گرفتند و با مشكلي روبه رو شدند، بتوانند با آن مقابله كنند.
  • خانواده ها بايد عيوب فردي و اجتماعي فرزندان را به آنان تذكر دهند تا فرزندان كمبودها و نقص هاي دوران كودكي خود را به دوران بزرگسالي منتقل نكنند و در پي رفع عيوب خود باشند.
  • والدين نباید بين فرزندان خود تبعيض قايل شوند.
  • توجه و كنترل فرزند از نظر پول خرج کردن و سعي در رفع نيازهاي مالي فرزندان در حدّ معقول.
  • نظارت بر وضعيت تحصيلي و شغلي فرزندان.
  •  آموزش فرزندان و آشنا كردن آنان با عوارض اعتياد به جاي محدود كردن آنان.
  • افراد خانواده نبايد در مهماني هايي كه در آن ها به طور تفنّني از مواد مخدّر استفاده مي شود، شركت نمايند.

مثال هایی از راه های موثر در پیشگیری از ابتلا به اعتیاد در سطح جامعه

  • توسعه همه جانبه امكانات و مراكز درماني اعتياد ، مراکز مشاوره و فرهنگ سازی در جهت مراجعه به مشاور برای کاهش و حل مشکلات روان شناختي.
  • اشاره کردن و متذکر شدن اين مطلب كه ، حتي يك مرتبه مصرف كردن مواد مخدّر ممكن است منجر به اعتياد شود. تا ميل به استفاده از مواد مخدّر را، حتي براي يك مرتبه هم در افراد از بين ببرند.
  • ايجاد سرگرمي هاي مثبت و سازنده براي اينكه افراد به دلايل تفنّني به اعتياد روي نياورند.
  • آموزش همگاني و همه جانبه افراد ِجامعه به لحاظ شناخت خويشتن انساني و تقويت عزّت نفس.
  • از بين بردن تصورات باطل در خانواده ها مانند اين تصور كه «با مصرف مواد مخدّر، مشكلات زندگي فراموش مي شود و زندگي به نحوي زيبا تغيير مي يابد.
  • شناسايي افرادي كه از نظر شخصيتي متعادل نيستند (مثلا در مدارس، توسط معلمان و…) و آموزش آن ها براي دوري از اعتياد.
  • اجراي طرح قانوني كه از كودكان بي سرپرست حمايت شود.
  • حمايت از خانواده هاي فقير توسط دولت وايجاد بازار كار براي جوانان و نوجوانان.
  • ايجاد شغل در شرايط خاص براي افراد معتاد، به نحوي كه هم جنبه درآمدي براي آن ها داشته باشد و هم اينكه با كنترل وبرنامه ريزي براي آن ها زمينه ترك اعتياد پي ريزي گردد.
  • از بین بردن دسترسي آسان به مواد مخدر.
  • قاطعيت در اجراي قوانين و مبارزه با مواد مخدرو كنترل شديد مرزهاي كشور و برخورد اصلاحي با معتادان.
  • ايجاد زمينه اشتغال براي همه اقشار جامعه.
  • ارتقاي فرهنگي افراد جامعه از طريق ارتقاي سطح آموزش.
  • توجه به امكانات مورد نياز مردم ساكن محيط هاي دورافتاده و پايين شهر، و ايجاد امكانات رفاهي، تفريحي (سينما، استخر، شهربازي و…) كه متناسب با نياز و وضعيت مردم آن مناطق باشد.
  • ايجاد امكانات رفاهي و مشاغل مورد نياز روستاييان در روستاها براي جلوگيري از مهاجرت آن ها به شهرها.
  • نمايش دادن دوستي هاي ناباب و عواقب حاصل از آن، از طريق فيلم و رسانه هاي ديگر.
  • حمايت از دانش آموزان معتاد و تربيت و اصلاح آنان، به منظور بازگشت به جامعه.

مثال هایی از راههای موثر در پیشگیری از ابتلا به اعتیاد در سطح رسانه های گروهی

  • از طريق رسانه هاي همگاني بايد برنامه هايي را پخش كرد كه بر كانون گرم خانواده تأكيد كند به نحوي كه بر زندگي خانوادگي همراه با محبت وبه حضور و همدلي والدين تأكيد نمايد.
  • تلاش صدا و سيما براي بيان عواقب اعتياد به مواد مخدّر از طريق ساختن فيلم، ميزگرد، جلسات مشاوره اي و…

باید بدانیم که بهترین راه دفاع در برابر مبارزه با ابتلا به بیماری اعتیاد رعایت امور پیشگیرانه است و در این راستا با توجه به نکاتی که ذکر شد نیاز به یک مشارکت جمعی از سوی دولت،مسئولین و افراد جامعه است .اگر هر کدام یک از ما بتوانیم در جایگاه خود و با توجه به ایفای نقشی که در جامعه داریم یک سد محکم در برابر ابتلا به اعتیاد باشیم مسلما در کاهش ابتلا و شیوع این بیماری سهم موثری را خواهیم داشت و به دنبال آن رفتارهای بزهکارانه و انواع جرائم در جامعه به حداقل خواهد رسید و باطبع تمامی افراد جامعه می توانند از آرامش و آسایش بیشتری همراه با سلامت جسمی – روانی برخوردار باشند.

دکتر سحر اسماعیلی : دکترای مطالعات اعتیاد